DISCLAIMER

 1.⁠ ⁠Mizo ten dan leh hrai chungchanga  an lo bengvar nan leh thudik rintlak an hriat theih nan he website hi siam a ni a. 

2.⁠ ⁠Mizo ten Court rorelna kan hriat fiah leh hriat chian tawk loh avangin harsatna kan tawk thin a. Court rorelna leh dan te hi English a ziak a nih avangin mi nawlpui te tan hriat thiam a har thin a. English a in ziak te chhiar tur tam tak national news a a awm laiin mahni tawng ngeia kan lo hriat ve nan thuthar ber berte tarlan a ni ang. 

3.⁠ ⁠Mizo mipui ten kan hriatthiam tlan theih dan tur berin Supreme Court, High Court leh District Court te mipuite hriat tura pawimawhte a  rang thei a i chhiar theih tura lo chhawp chhuah  hi kan tum a ni. 

(The Bar Council of India does not permit advertisement or solicitation by advocates in any form or manner. By accessing this website, www.jclalnunsanga.in, you acknowledge and confirm that you are seeking information relating to JC Lalnunsanga, Advocate & Legal Consultant  of your own accord) 

Exit

Blogs

Chhungkaw Mission Statement Nei Rawh

Chhungkaw Mission Statement Nei Rawh

  • 22/10/2025
  • Admin

“Chhungkaw Mission Statement chu chhungkaw member tin ten inlungrual taka thuthlung an duan, eng nge i nih tum leh i chhungkaw zawm tur atana in kaihruaina ziak a dah hi a ni” - Stephen Covey, The Seven Habits of Highly Effective Families

Fate Tana Zirna Kalkawng (Career Guidance)

Fate Tana Zirna Kalkawng (Career Guidance)

  • 22/10/2025
  • Admin

“India dinhmun tur chu kan fate zirna In atang hian a insiam / The destiny of India is being shaped in classrooms” - Kothari Commission

I Lo Hlawhtlin Nan Habit Ṭha Nei Rawh

I Lo Hlawhtlin Nan Habit Ṭha Nei Rawh

  • 20/10/2025
  • Admin

“Kan tih fo ṭhin ang hi kan nihna a ni. Ropuina hi thil tih danglam a ni lo, thil chin ṭhan (habit) siam mai a lo ni zawk,” a lo ti a. Psychologist lar, Rob Gilbert-a chuan, “Kan habit kan siam a, chu chuan min siam let ṭhin,” -Aristotle

 Ka Hlawhtlinna Thuruk:Tum Bulfuk Neih- Part 2

Ka Hlawhtlinna Thuruk:Tum Bulfuk Neih- Part 2

  • 18/10/2025
  • Admin

Pathian khawngaihna zarah LLB kan zir zo va, Mizoram lamah kan practice chho ve a. Bul ṭantir te ni mah ila Pathian malsawmna ka dawng nasa em em a, Mizorama case lian tak tak ka khawih chho ve ta nghal a. Ram pum ho thubuai (case) te pawh kan khawih chho ve ta hial a. CHHUNGKAW NGAI PAWIMAWH HMASAK BER: Ka hna bakah khawtlang leh kohhranah theihtawpin ka inhmang ve a. Kan veng Zotlang Branch YMA-ah Committee member niin ka lawina kohhranah naupang tein ‘Rawngbawltu’ (Tual Upa) ah min lo thlang ve bawk a. Ka fapa Jonah hi ṭum khat chu, “I pa eng hnathawk nge?” kan ti a, “Committee,” tiin min chhang nghe nghe a. Indaih loh chang tam ṭhin mahse la, ka nunah Pathian ka dah pawimawh ber a, a dawtah chuan kan chhungkua a ni. Chuvangin, chhungkaw tan hun tam zawk pek hram ka duh ṭhin a. Ka fate school kal rual an nih chuan zirna ṭha zawk an neih theih nan Delhi lama pem thlak a, kei pawhin hma ka sawn theih nana Supreme Court-a practice chu ka ‘goal’ a ni chho ta a. AoR nih erawh chu ka la ngaihtuah pha hauh lo thung. Miten, “Ukil ṭha tak a ni,” min tih ai chuan, “Chhungkaw pa ṭha tak a ni,” min ti se ka duh zawk a ni. Kan thil tumte hi Pathian leh kan chhungkaw tana ti kan nih phawt chuan, chu chuan tihlawhtling turin chakna leh tumruhna nasa tak min pe ṭhin.  Nih Tum(Goal) Chu Thinlungah a Alh Tur a ni (Ignited Mind): Delhi lama pem thla tura rilru kan siam hnu chuan thil awm dan hrechiang turin Delhi chu ka chhuk thla ta zeuh zeuh a. College kan kal laia kan senior-te zu zawmin, an case khawih laiahte ka ṭanpui a, an inahte ka khawsa ve nawk nawk a. Ṭum khat chu ka judge ngaihsan em em mai, Justice Rohinton Fali Nariman hmaah hian case kan nei a. A hma a din ka chak em avangin ka senior-te chu ka dil ngawt mai a.Kan case chu a pawm loh tura an ngaihsa avangin, kan AoR rawih hnen  aṭanga phalna min hmuhsak hnu chuan, ka ding ve ta rawi a. Thu tam ka sawi hman lo va,rin ang ngeiin a hmaah ka ding fel hman chiah tihin,"Dismissed" a ti a, ka case chu min hnawlsak nghal a.  Kha judge hmaa ka ding ve hrim hrim kha ka lawm em avangin Facebook leh WhatsApp group pakhatah hian ka post a. District Judge pension pakhatin,"JC-a te ang Supreme Court-ah an ding lovang,AoR nih a ngai". ti a comment a lo pek chuan, ka nih theih pawha ka rin ngai loh,AoR chu min chaktir ta hle mai a.Supreme Court-ah chuan Aizawla ka junior-te tih ang pawh ka la tih ve phak loh avang khan ka zak rilru ṭhin a, Aizawla ukil ṭhenkhat, elsen deuhva, "Sup-ree-me Court ukil,” min tih chingte pawh an awm a. Vawi khat chu, kan senior pakhat hian, Guwahati aṭanga vai ukil lo kal ṭumin, kei aia junior an awm reng laiin ṭhutna kian turin min ti a, court room aṭangin min chhuahtir a. Kei aia junior, mahni pual case nei lo, a chhunga an ṭhut laiin ka case an koh hun tur pawna nghah a ngai chu ka rilru a na ve hle mai a. Khatih lai a, “Supreme Court ukil an chhuah tir che a ni maw?” tia fiamthu thawhna atana min han hmang zui leh khan AoR nih min chak zualtir hle a ni. Abdul Kalam-an a lehkhabu ‘Ignited Mind’ a a ziah ang khan, kan thil tawnte hi kan thinlunga kan duhnate tialhtu atan kan hmang thei a ni. Kan thinlung duhzawngte chu Pathian ṭanpuina zarah kan ti thei dawn a ni.  NIH TUM GOAL ZIR CHIAN A NGAI:  Pathian thu lama intuai thar nan, ni 22-26 June, 2018, Haggai Special Leadership Seminar, Guwahati, Hotel Royal Decasa-a neihah chuan ka tel ve a. Kan seminar tawp ber niah, kan resource person (facilitator) Mr. Bijoy Sangma chuan, Life Mission and Goal Setting Class-ah ṭawngṭaina nen kan mimal, chhungkua leh rawngbawlna lama kan thil tum hrang hrangte min ziah chhuahtir a. Chutah chuan, ka mimal goal atan, ka nih chak em em Supreme Court Advocate-on-Record (AoR) tih hi kan ziak a. Kan goal hrang hrang ziahna lehkhaah chuan kan tihhlawhtlin hun tur te, kan chak lohna te, kan inbuatsaih dan turte kan ziak thlap a.  Zaithiam John Mayer hla, “Love is a Verb,” tih ang deuh khan, kan thil tumte a lo hlawhtlin theih nan chet chhuah a ngai a. Kan hmalak dan tur zir chian hmasak a, kan bu zawl nuam tak te pawh kan chhuahsan a ṭul fo ṭhin. Haggai Seminar-a ka goal siamte bawhzuina turin, December, 2018-ah Delhi-a zirna inte zir chiang turin, “Family Study Tour,” kan nei a. Mizo taxi driver, tlawmngai leh hna tlin tak, Pu James-a zarah Delhi-a zirna inte a hmun ngeiah ka nupui fanaute nen kan fang a. Ani hi Delhi school ṭhaa naupang zirte an nu leh pa aiawha lo tlawh leh an zin thlak changa school-a hruai ṭhintu a nih bawk avangin school chinchang a hre hle a. School admission kalphung leh senso ngai zat te, Delhi a inluah man leh Mizo khawsak phung te kan nupain kan zir chiang a. Kan thil tum chu a taka nunpui turin hma kan la ta a ni.  HUN HMAN DAN TUR ZIAKA DAH LEH THIL TIH LAIAH RILRU PEK  Nitin hun hman dan tur ziaka dah hi a ṭangkai em em. Ka hunte chu a darkar biin ka ṭhen a, hna thawh hun tur, chhungkuaa hun hman tur leh lehkha zir hun thlengin ka siam lawk ṭhin a. Ka mut hma, zan dar 11-12 hi chu, ka hna buai tak karah pawh, AoR exam tura inbuatsaih nan ka hmang hram hram ṭhin.Supreme Court, High Court (Aizawl leh Guwahati) leh District Court-ah te case ka nei ve nual a, ka zin kual nasa bawk a, enkawl lai ukil junior ka nei ve nual bawk a. Ka hun hman dan tur ziakin dah thlap ṭhin lo ila chu lehkha zirna hun ka neih meuh ka ring lo a ni.  Nitin ka ziah lawk angin a theih chin chinah hun ka hmang a, ka thil tih  lai zelah ka rilru zawng zawng pek ka tum  ṭhin. Motivational speaker, Jim Rohn chuan,"Be there where you are (I awmna hmunah rilru pe rawh)", a ti a thu a sawinaah chuan,"I awmna hmuanh i rilru zawng zawng pe rawh. Chhungkuaa in picnic chuan i laptop emaw hnathawh tur keng suh. Thil dangah i rilru pe lovin tui cheng la, ei tur siam la, i chhungte nen hlimin nui rawh u.Office kal tura car i khalh laiin i hna emaw thil dang ngaihtuah lo la, i car khalhah chiah rilru pe rawh.Chuti lova tawhsual i tawh palh hlauh chuan i hna zawng zawngin a tuar thei a ni. Office i thlen tawh erawh chuan i hnaah chauh i rilru pe rawh,” a ti a ni.  Tunlai ṭhalai leh zirlai tam tak ten kan hnathawhna leh lehkha zirna hmunah phone kan inchhawp a, Facebook, Youtube, Whatapp status leh chanchin thar kan bik zuk zuk ṭhin. Hei hian hnathawh leh lehkha zir a ti sawt lo hle a, kan nih tur ni pha lovin min siam thei a ni. Thil ṭha leh ṭangkai tak pawh hi, a hun leh a hmun kan thliar hran thiam loh chuan, kan tana ṭha lo, kan hmasawnna daltu a ni thei a ni.  ENG VANGIN NGE TUM(GOAL) KAN NEIH ANG? Goal mumal tak kan neih hian kan hun kan hmang ṭangkai a, mahni inthunun turin min pui a ni. Goal nei lo mi chu midangin an goal tihhlawhtlinna atan an hmang tho tho va, buh si thliin a chhem ang maiin, an sawmna apiangah an then vel mai mai ṭhin. Matthaia 9:29-ah, “In rin angin in chungah lo thleng rawh se,” a tih ang khan goal neih hian Pathian rinna kawngah pawh mi a tinghet thei a ni. Isuan Marthi hnenah, “Marthi, thil tam tak i ngaihtuah a, i buai a nih hi…,” a tih ang khan kan Pathian hian thil engkim ti vek turin min beisei lo va, insawr bingna nei turin min duh a ni. Goal neih hian insawr bing a tiawlsam a, kan hnathawhah min tisawt bik em em a ni. Goal neih hian hmachhawp min pe a, beiseina nung min siam a, taimakna min pe a, min khalh kal ṭhin. Indopui pahnihna hunlaia German-ho tihduhdahna aṭanga dam khawchhuak, Juda-te chanchin an zirnaah chuan, an dam chhuah theihna chhan chu beiseina an neih vang chauh niin an sawi a ni.  Heng ka hlawhtlinna thuruk ka ziah hi, mahni insit tak chunga, Pathian ropuina tur atana ziak ka ni tih chhiartuten min lo hriatsak ka duh tak zet a. Pathian ropui nan, Amah rinchhana kan thil tumte chu Aman min tihhlawhtlinsak dawn a ni tih puan chhuah hi ka duh ber a ni. India ramin ‘Footballer of the year 2023’ atana an thlan thar, Lallianzuala Chhangte pawhin amah an lo hmuahnaah, “Ka nunah entawk tlak in hmuh chuan Isua neitu ka nih hi lo entawn ula, chu chu ka duh ber a ni. Vawiina sum leh pai ka neih te hi Pathian vang vek a ni,” ti a a sawi ang khan, kei pawh ka hlawhtlinna hi Pathian khawngaihna avang chauh a ni ka ti lo thei lo a ni.                                                                            -JC Lalnunsanga,AoR(Supreme Court) 

Be There Where You Are

Be There Where You Are

  • 17/10/2025
  • Admin

 "Thla khat hlutna i hriat duh chuan, thla kim lova piang nau chhiattu zawt la, Darkar khat hlutna i hriat duh chuan, a bialnu nghaktu a bialpa zawt la, Minute khat hlutna i hriat duh chuan, rel in a tlai avanga a tlansan khualzin zawt la, Second khat hlutna i hriat duh chuan, car in su tep khalhtu zawt rawh”  "You Can Achieve More"-Shiv KheraSap ṭawnga, “Be There Where You Are,” ti-a thupui kan dah kher hi ngai mawh kan awm mai thei a; mahse, a thluk hi bengah a cham bik riauvin ka hria a. He thu hian ka nun kawngah, hmasawnna thui tak min pek avangin ka thiam ang tawka han ziah ve ka duh a ni. A awmzia chu, "I awmna hmunah awm rawh," tihna mai a ni a, “I thil tih laiah i rilru leh ngaihtuahna zawng zawng pe rawh,” tiin a sawifiah theih awm e. Kan thil tih laia kan rilru kan pek leh pek loh hian kan tih ṭhat leh ṭhat loh te, kan tih sawt leh sawt loh te leh hma kan sawn leh sawn loh nasa takin a hril a ni.Kum 1996 July thla tir lam khan, Bill Gates-a pa chuan mi pawimawh ṭhenkhat chaw eiah a sawm a. A mi sawmte zingah chuan a fapa, Microsoft dintu, Bill Gates leh mi hausa tawntaw (millionaire), Warren Buffett te pawh an tel ve a. Heng mi pahnihte hi an hausak avanga khawvel hriat lar, Forbes World Millionaires list-ah pawh dinhmun sang hauh rengtute an ni a. An chaw ei hma chuan inkawm khawmna an buatsaih a, chuta kaihruaitu chuan, “Tun dinhmun in thlen theihna atana thil pawimawh ber in tih min hrilh thei em?” tiin a zawt dun a. Warren Buffet chuan rang takin, “Thil tih laia rilru pek,” tiin a lo chhang a, Bill Gates pawh chuan rang taka, “Dik lutuk” tih pahin a lu a lo bu nghal nghut a ni.Bill Gates hian computer lamah rilru a pe em em a, kum 13 a nih lai atangin a atchilh ṭan der tawh a. Pawl 9 a zirlai phei chuan a zirlai dang zawng zawng ngaihthah khawpa a buaipui vangin a nu leh pate chuan an manganpui a, computer khawih lovin a awm phah ta a ni. Thla 9 dawn lai computer khawih lovin a awm phah ta a ni. A bialnu pawhin amah aia computer-a rilru a pek zawk avangin an inban tih thu a sawi hial a ni.Warren Buffet pawh hian a nih tum ber, mi hausa nih theih dan tur chu kum 10 chhung zet,atchilh khawpin a ngaihtuah a. A chanchin ziaktu, Alice Schroeder chuan, "A tet lai aṭang tawhin millionaire nih a tum bur mai a ni,” a ti. Kum 11 a nihin kum 35 a tlin hunah millionaire nih hman a tum thu a lo sawi tawh a, a tum chu kum 30 a nihin a hlawhtling der tawh a ni. Warren Buffett hian eng pawh ti dawn se, a theihna leh a rilru zawng zawng pein, a thil tih laiah a cheng ṭhin a ni.Motor accident chhan tam ber an zirchianna pakhatah chuan driver-ten a rilru an pek loh vang a ni tih an hmu chhuak a. Hei hi driver-ten an motor khalha rilru an pek tawk loh vang a ni thei. Vawi khat chu, Tuikual chhovah hian zawi muangin car ka khalh a, ka case dinna turin ka rilru a luah em avangin ka ngaihtuah ngut ngut a. Court-a judge hma a ka sawi dan tur te, leh lamin chutiang chuan lo sawi se engtin nge ka chhan let ang tihte ka ngaihtuah kual chiam mai a. Ka ngaihtuahna hmun danga a awm daih lai chuan ka hmaa bolero chu ka hmu lo ṭep a, kan insu hman thuak a. Chu bolero khalhtu chuan vin fahran a, “Kawng en ta che,” tia min hrawk tuar chuan ka inngaihtuahna aṭang chuan min tiharh zawk a. Kha bolero nen khan lo insu ta ila, nasa taka ka ngaihtuahnaa ka lo inbuatsaih mek khan awmzia a nei dawn lo. Keimah inhliamin, damdawi inah ka awm lo a nih pawhin, ka car tal chu nilengin workshop-ah buaipui ka ngai awm si a ka ti rilru nauh nauh a. Ka car khalh laia ‘keimah’ ka awm loh avanga chhiatna nasa zawk a lo awm theihzia ka ngaihtuah chhuah phah ta a ni.Ṭhenkhat chu, kan inkhawmte hian, kan rilru leh ngaihtuahna hmun dang daihah a lo awm ṭhin a. Inkhawm hi tih tur ni-a ngaiin, thusawituin eng nge a sawi pawh hre lo vin, biak in chhungah kan lo ṭhu ve mai mai thei. Mi pakhat chuan, biak ina a mutthluk loh nan, a thuchah ngaihthlak chu a pawimawh lai, a tam thei ang ber, ṭha takin a lo ziak ṭhin a. Chutianga a tih fo hnu chuan, tun hmaa thusawi thiam leh ngaihnawm pawha a lo ngaih lohte thusawi khan, a nun chu nasa taka a chawm thu a sawi a. A hlawkpui chhan ber ni-a a sawi chu, thusawitute khan an sawi ṭhat tak em avang ni lo vin, inkhawm laia uluk taka thusawi a ngaihthlak a, a lo ziah thlap thlap vang kha a ni. Hetiang hian kan inkhawm hian uluk takin thusawi ngai thla ila, Pathian thu hi thu nung a nih angin, kan nunah pawh nung takin hna a thawk ngei ang. Biak ina kal hi kan tih tur ni-a kan hriat avang chauha kan kal a, kan va ṭhut mai mai hian kan hlawkpui tur angin kan hlawkpui thei ṭhin lo a ni.Motivational Speaker, Jim Rohn chuan, “I awmna hmunah i rilru zawng zawng pe rawh. Chhungkaw picnic a in kal chuan i laptop emaw hna thawh tur keng suh, thil dangah i rilru pe suh. Tui cheng la, ei tur siam rawh. I chhungte nen hlimin nui rawh u. Office kal kawnga car i khalh mek laiin thil dang leh vawiina i hna tur ngaihtuah suh. I car khalhah chiah rilru pe la, tawhsual i tawh palh chuan i vawiin hnain a tuar thei. Office i thlen tawh chuan i hnaah chiah rilru pe tawh zawk rawh,” tiin a sawi.Delhi-a kan ṭhianpa, corporate lawyer pakhat chu, a thawhna Law Firm-ah chuan phone hi office hun chhung chuan an switch off ṭhin a, thil pawimawhah pawh a biak theih tawh ngai loh ṭhin. Kan thil tih leh hnathawh a kan hlawhtlin theihna turin hetiang taka rilru kan sawr bing hi a ngai tawh hle a ni. Tunlai ṭhalai tam takte hian, lehkha zirna leh hnathawhna hmunah phone kan inchhawp a, Facebook, YouTube,WhatsApp sttaus leh chanchin thar kan bih zuk zuk ṭhin a, lehkha zir leh hnathawh a tisawt lo thei hle.Hei hian kan nih theih ang ni phak lovin min siam thei.Thil ṭha ni awm taka lang pawh hi, a hun leh hmun a zirna a ṭhain a ṭha lo thei a ni.Tu emaw hian, ni tin, i bank account-ah Rs.86,4000/- i duh dan leh i duh zat anga i hman turin dah lut ziah ta se.Ni khata i hman zawh loh, a bang zawng chu i account aṭang chuan a ni tawp apiangin lak bo zel ni dawn thung ta se, engtin nge i tih ang le? Rs.86,4000/- chu ni tin i hman zawh ngei ngei a ngai tihna a nih chu!Ni tin mai hian second 86,400 kan duh dana hman theih kan nei a. Mi tam zawk hian thil ṭul lo leh ṭangkai lo tih nan kan hmang a, ho lam takin kan khawhral mai mai ṭhin. Mi ropui leh hlawhtling kan nih duh chuan hun kan hman thiam a, kan hman dan tur pawh kan dah pawimawh a ṭul hle. Rilru pe lo deuha thil tih hi hun khawh ralna uiawm ber a ni. Kan thil tih laiah rilru pe ila, kan ni tin bank account-a pawisa awm kha kan hmang ṭha tihna a ni dawn a ni.Nehemia khan, Jerusalem kulh chhia siam a nih dawn khan, a thil tih laiah a rilru kha a va han pe teh lul em! Sanbalata leh Tobia ten a rilru lak peng tuma hma an lak pawh khan enga tan mah a ngai lo a nih kha. Amah mai ni lo, kulh chhia siamtute pawh khan an thil tih laiah an rilru leh theihna zawng zawng an pe a, an hmelmaten an lo tibuai reng chung khan kulh siam an ṭhulh lo. An tih tura an chian em avang khan, ni 52 chhung lekin, Jerusalem kulh kha an siam ṭha zo leh thei a ni.Keini ringtute phei chu hla siamtuin, “I hun ti thianghlim la, Lalpa pawl fo rawh,” a tih ang khan kan hunte hi ṭha takin hmang ila. Kan thil tih laiah kan theihna leh kan rilru zawng zawng pe chungin ti ṭhin ila. Hmelma Setana, a chhe ber min duhpuitu hian, min tihbuai a tum reng avangin, kan thil tihna reng rengah Pathian awmpuina pawh dil ṭhin ang u. Be there where you are and be there with God always!                                                                             -JC Lalnunsanga(AoR, Supreme Court)

Hlawhtlinna Tura Tum Nghet Neih (Goal Setting)

Hlawhtlinna Tura Tum Nghet Neih (Goal Setting)

  • 17/10/2025
  • Admin

Kan nih tum thleng turin kan nih tumah chuan kan theihna kan sawrbing (focus) a ngai a. Kan thil tih laia rilru zawng zawng pek a, thiambik kan neih a ngai. Tum neih ṭhat a tawk mai lova; nitina kan tih ṭhin hian kan hlawhtlinna kawng a sial ṭhin.Kan zirtirtupa ‘Magic Show’ leh a zirtirṭha tak:Kan zirtirtu in classroom-a a magic show kha ka hre reng a, ka theihngilh thei tawh ngai lovang. Ka nuna thil pawimawh tak tun dinhmun ka thlen theihna zinga ami a ni si a. Kan zirtirtupa chuan, “Magic ka show dawn” tiin enlenna chu lek kawh vah chung chuan Kuhva khawrna lehkha (khatih lai khan kuhva hi lehkha hmanga khawr a ni a) chu a em a. Ni awmna lamah chuan a enlenna chu a keng a, a kuhva khawrna lehkha chiang takin a laiah tak chuan a zu em a. Kan zirtirtupa chuan, “Ni in a emna lai bial hi in hmu em” tiin zirlai te chu min zawt a. Keini chuan, “Aw, hmu e, a chiang lutuk” tiin kan chhang a. Lehkha a niin a emna chu ati zim tial tial a, enlenna chu a dah hla tial tial a. A emna (contact point) chu a te tial tial a. A tawpah chuan a lo khu chem chem a, lehkha chu a alh ta a. Kan zirtirtupa chuan in ti thei taka lo hawi chhuakin, “Tuna in thil hmuh khan eng nge a en tir” tiin zirlai te chu min zawt a. Keiniho chuan kan inrinsiak nak nak a, tumahin a duh angin kan chhang lo. Ani chuan hetiang hian a thil min hmuh tir chu a sawifiah ta a, “Lehkha a enlenna hmanga ka emna contact point kha a tet zual pauh leh ni emna kha a chakin a sa a. Ka enlenna ka dah hlat khan a contact point kha a te tial tial a, a em na telh telh bawk. Kan hringnung pawh hi hetiang hian kan nih tum kan thlen theih nan hian kan in sawrbing nasat a ngai. Thil dang tam tak a hlawhtlin emaw nih tum ai chuan ‘THIL PAKHAT’ ah hian rilru leh ngaihtuahna hi sawrbing ila, chu chuan chakna leh theihna a pe zawk a. Chutianga tum nghet tak kan neih chuan kan la hlawhtling ang” tiin a sawi fiah a, ka theihngilh theih tawh ngai lo!THIAM BIK NEIH A NGAI:Khatih lai khan keima tawkah nih tum, thiam leh nuam tih zawng kha ka ngah ve em em lai a ni a. Infiamna mai bakah zirna lamah pawh rual pawl tawkin ka ti thei veleh viau zel ṭhin. Kan zirtirtupa thusawi chu ka rilru-ah a riak lian hle mai a.Ka thil thiam lawr ve dun te hi thiam em em mite chunga leng khawpa thiam,eizawnna tlak leh ṭhat bikna ka nei lo viau a.Khang te khan ka hun leh tha te an la hekin ka zirna pawhin a tuar ngeiin ka hre si a. Heng ka lo thiam ve nual te dah ṭha a ka tet laia ka nih duh em em “Advocate” ni tura lehkha zir lama kan zirtirtu pa magic show angin enlenna in a em tet angin advocate ni tur chuan insawrbing chu ka tum ta zawk a. Ka chhungte leh ṭhiante pawhin thil ṭha dang hi an sawi a, nih chak leh zir chak dangte pawh neih ve chang a awm. Amaherawhchu, ka tet laia ka nih tumah khan ka chiang a, thil dang reng reng hi chuan ka rilru an tibuai pha ta lo. Harsatna te pawh tawk ve ṭhin mah ila ka nih tum ka chianna kha a contact point a tet avangin a power a chak a, min ti phurtu a lo ni leh ṭhin. Tunlai khawvela mi hlawhtlingte chu mahni hnathawhna a thiam bik em em te hi an ni.I THIL TIH LAIAH RILRU PE RAWH:Jim Rohn chuan ‘Be there where you are (I awmna hmunah rilru pe rawh)’ tia thu a sawinaah, “I awmna hmunah i rilru zawng zawng pe rawh. Chhungkaw picnic a in kal chuan i laptop emaw hna thawh tur keng suh. Thil dangah i rilru pe suh. Tui cheng la, ei tur siam rawh. I chhungkaw member-te nen hlimin nui rawh u. Office kal kawngah i car khalh mek laiin thil dang leh vawiina i hna tur ngaihtuah suh, i car khalhah chiah rilru pe la, tawhsual i tawh palh chuan i vawiin hnain a tuar thei. Office-i thlen tawh chuan i hnaah chiah rilru pe tawh zawk rawh” tiin a sawi.Delhi a kan ṭhianpa Msta (Immanuela Pa) hi Australia Embassy-a thawk a ni a. Office hun chhung chuan an hnathawhnaah phone an switch off ṭhin a, thil pawimawhah pawh a biak theih tawh ngai loh ṭhin.Hetiang khawpa kan thil tih laia kan rilru kan sawrbing (Focus) hi kan thiltihna leh hnathawhna a hlawhtling tur chuan a ngai tawh hle a ni. Tunlai zirlai tam takte kan lehkha zirna hmunah phone kan in chhawp a. Facebook, Youtube, whatapp Status leh chanchin thar kan bih zuk zuk ṭhin. Hnathawh leh zir a ti sawt lo thei. Hei hian kan nih tur kan nih phak loh phah thei bawk - ṭha awm ve deuha lang pawh hi a hun leh a hmun a zirin a ṭha in a ṭha lo thei.SMART GOAL SETTING CHU ENG NGE?Mi hlawhtling ni tura tunlaia mi thiam leh hetiang lama thusawi miten an sawi ṭhin SMART hmanrua hi thil ṭha tak a ni. “S” awmzia chu ‘Specific’ a ni a, kan nih tum leh tih tumah hian chian a, tum bik mumal tak neih a ngai. Ka len hunah chuan lehkha thiam tak ka ni ang, officer ka ni ang ti mai lova kum 28 ka nih hunah chuan Paediatricianṭha tak, IAS, MCS, etc. ka ni ang tih ang te hi ‘Specific’ taka nih tum siam dan tur a ni a. “M” chu Measurable, teh theih tihna a ni. 2022 December ni 31 ah chuan kg 5 talin ka weight ka paih ang, ka bank account-ah Rs 30,00,000/- ka khawl ang, tunkar zirtawp hma in kan zirlai Chapter 1 hi ka thiam chhuak hman ang tih te ang hi kan nih tum leh tih tum teh (measure) theih te an ni a. “A” chu Achievable, kan nih tum chu keima thlen theih ngei a ni tur a ni. Kan tih theih loh tur chiangsa hi chu tum buai lo a ṭha. Kan ṭhianpa pakhat pawh Navy Officer nih a tum a, a san zawngin a pha si lo a. A tawpah chuan beidawng takin a awm phah a ni. “R” chu Realistic tihna a ni a. Kan thil tum a taka tih hlawhtlin kan tum ngei tur a ni a, a tak takin hma kan la tur a ni. Goal set satliah ringawta a tak taka tih leh si loh chuan awmzia a nei lo. “T” awmzia chu Time Bound, hun tiam chhungin kan nih tum kha kan thleng tur a ni. Hun tiam siam lo a, nih tum neih rigawt chu a hlawhtling thei lo. Heng kan SMART goal hi ziak a dah ngei tur a ni a, nitina enzui tur a ni.HLAWHTLING TURA HABIT THA NEIH:Tunlaia khawvel lehkha chhiar hlawh tak 'Atomic Habit' zikatu James Clear chuan, "I thil tum avanga hlawhtling thei i ni ngawt lo, i thil tum tih hlawhtlin nana regular taka i thil tih hlawhtlin nana regular taka i thil tih(habit) ah i hlawhtlinna a in nghat zawk” a ti a. Regular taka kan tih fo hi kan nihna siamtu a ni a, kan hlawhtlinna kailawn pawh a ni. Thil tum ṭha tak nei la, mahse chumi thlen tur chuan engmah ti leh si lo la, awmzia a awm dawn miah lo. Kan tum thleng tur chuan kan nih tum kha ngaihtuahna seng chunga kan taksa in regular taka a tih a ngai a ni. Hun bi fel takin siama kan nih tum tana kan hun kan serh hran a, nitina kan tih a ngai. A tirah chuan habit ṭha hi siam a har a, a tira siam tawh vek vek chuan amahin a lo awm mai ṭhin. Vansanga ‘satellite’an kah chhuah dawn te hian a bul ṭanna vel hi a harsa lai ber a ni a, kah chhuah a nih tawh chuan vansangah chuan harsa a tam tawh lo ṭhin. Chutiang chiah chuan engkimah bulkan ṭanna hi a pawimawh hle a ni.MI FATE NIH KHER A NGAILO, NANGMAHIN I TI THEI:Thil ṭha tih tur kan hria a, hriatna aia pawimawh chu a tih a tih hi a ni. ‘Hlawhtling tur chuan mi fate nih a ngai’ kan ti leh mai dawn em? Thil ṭha tih tur kan hriat tawhsa ringawt pawh hi a titu ni thei ila mi hlawhtling chu kan ni ngei ang. Pathian ringtu Kristian inti tawh phawt chuan Jakoba 4:17 a “Thil ṭha tih tur hria a, ti si lo chu sual a ni” tih hi a takin zawm ila, mi sual nih loh nan thil ṭha tih tur kan hriat hi mi fate tih atan a khek mai lovin tum nghet neiin, regular taka bei fan fanin, a tak taka bawhzuitu ni ila mi hlawhtling kan ni ngei ang.                                                                       -JC Lalnunsanga(AoR, Supreme Court)