DISCLAIMER

 1.⁠ ⁠Mizo ten dan leh hrai chungchanga  an lo bengvar nan leh thudik rintlak an hriat theih nan he website hi siam a ni a. 

2.⁠ ⁠Mizo ten Court rorelna kan hriat fiah leh hriat chian tawk loh avangin harsatna kan tawk thin a. Court rorelna leh dan te hi English a ziak a nih avangin mi nawlpui te tan hriat thiam a har thin a. English a in ziak te chhiar tur tam tak national news a a awm laiin mahni tawng ngeia kan lo hriat ve nan thuthar ber berte tarlan a ni ang. 

3.⁠ ⁠Mizo mipui ten kan hriatthiam tlan theih dan tur berin Supreme Court, High Court leh District Court te mipuite hriat tura pawimawhte a  rang thei a i chhiar theih tura lo chhawp chhuah  hi kan tum a ni. 

(The Bar Council of India does not permit advertisement or solicitation by advocates in any form or manner. By accessing this website, www.jclalnunsanga.in, you acknowledge and confirm that you are seeking information relating to JC Lalnunsanga, Advocate & Legal Consultant  of your own accord) 

Exit

Supreme Court

Supreme Court: UP Anti-Conversion Law chuan tih theih loh tur Condition a Siam a ni, Ngaihtuah Uluk a Ngai Ang

Supreme Court: UP Anti-Conversion Law chuan tih theih loh tur Condition a Siam a ni, Ngaihtuah Uluk a Ngai Ang

  • 24/10/2025
  • Admin

Supreme Court chuan Sam Higginbottom University of Agriculture Technology and Science (SHUATS), Prayagraj, Vice Chancellor leh thuneitu dangte’n Kristian sakhuaa mi tam tak an inlehluih tir ang a puhna FIR chu a tih tawp sak lai in, Uttar Pradesh Prohibition of Unlawful Conversion of Religion Act, 2021 (UP Act,2021) hnuaia  zawm ngai thenkhat chu India danpui kalh a nih theih thu a sawiin ngaihtuah ngun a ngaih thu a sawi.  Supreme Court chuan  India khua leh tui te chu India danpuiin ngaihtuahna, rin leh biak, duh zawng sawi chhuah theihna zalenna min pek laiin  he UP Anti Conversion Law 2021 hian sakhaw danga inlet duh te tan tih tur harsa tak a siam sak a ni a ti. An buaina bul : Vishnu Hindu Parishah pawl Vice President in ni 15.4.2022 khan FIR Fatehpur ah Kristian mi 35 leh hriat loh mi 20 te lakah Kristiana inleh luih tirna a puhin  FIR a theh lut a.  Ni 14.4.2022 a Evangelical Church of India mi engemaw zat  (90 bawr vel) Maundry Thursday ti a an sawi ni Kristiana inleh luih tirah an puh a ni. Allahabad High Court ah heng thubuai thiah dilna Kristian lam hian an pu lut a, mahse High Court hian an thu thleh luh hi a lo hnawl sak avangin Supreme Court thlen a ni. Sakhaw danga inlette nihna pholan chu Fundamental Right (Privacy) nen a inkalh em?He thubuai ngaihtuahlai hian Justice J.B. Pardiwala leh Justice Manoj Misra te Bench  te chuan court chhungah tawngkamin , UP Act, 2021 hian India Constitution a Part 3-na, a bik takin Article 25 chu a kalh theihna awm a ni tih an sawi a. Court chuan India mi te hian India Danpui hnuaiah hian mahni sakhaw duhzawng zawm theihna te, mimal ngaihtuahna, ngaihdan leh rinna te chu kalpui turin zalenna an neih thu a sawi a ni. Court chuan India Danpui thuhmahruai(Preamble) ah hian ‘sakhaw zalenna’ (Secular) tih hi India Danpui innghahna bulthut pawimawh tak te zing ami a ni a ti a. Tin, Article 25-ah hian mitin te hian mahni sakhaw rinna pawm mai ni loin, an sakhaw rinna pholan phalna dikna chanvo (fundamental right) a pe a ni a ti bawk.Supreme Court chuan thutlukna lo awm tawh KS Puttaswamy leh Shafin Jahan v. Asokan K.M thubuaia thutlukna te chu a en a. Article 25 chhungah hian mahni nihna humhimna te, mahni chhia leh tha hritatna hman theihna te leh midangte hnena puanzar theihna a kawk tel a ni a ti a. India danpui hian ‘Religion’ (Sakhua) tih tak hi sawifiah lo mahse, Court chuan sakhuana chu mimal emaw vantlang rinna chungchang a nih thu a sawi. Tin, Supreme Court chuan India Danpui hnuaiah hian, India mipuite chuan mahni ngaihtuahna te, rinna te zawm turin zalenna an nei a ti a. He zalenna hi India ram chu sakhaw zalenna ram a ni tih lantirna pawimawh tak a ni a ti bawk. Uttar Pradesh Prohibition of Unlawful Conversion of Religious Act, 2021 hi Constitution kalh a nih leh nih loh chungchang hi Supreme Court ngaihtuah turin  Citizen for Justice and Peace leh  Jamiat Ulema-i-Hind thubuaiah te hian thu kal mek a ni a. Tin, Gujarat High Court-ah hian Gujarat Freedom of Religion(Amendment) Act, 2021 hnuaia inneihna dan- mimalin a nupui pasal tur a thlan theihna leh thu pawimawh dangte chuan Article 21 kalh em tih te chu thubuai kal lai mek a ni bawk.Sakhaw danga inleh hma leh inleh hnua tih tur UP Act, 2021 in a sawi te chu:UP Act, 2021, Section 8 hnuaiah hian sakhaw danga inleh tum chuan a inleh hma ni 60 chhungin thuneihtute hnenah bumna, tihluihna leh thlemna tel lova sakhaw danga inlet duh a nih thu a sawi tur a ni a. Sakhaw danga inlehtirtu tur pawhin, inlehtir hma thla khatah, thuneihtute hnenah sakhaw danga inlehtirna a nei dawn tih a hriattir tur a ni a. Thuneitute chuan Police te chu endik turin a ti tur a ni a. Sakhaw danga inleh tumte chuan he dan hi an zawm lo a nih chuan, kum 3 thleng lungin tan leh a tlem berah Rs. 10,000/- chawitir theih an ni.Sakhaw danga a inleh hnu ni 60 chhungin thuneitute hnenah sakhaw dangah a inlet tawh a ni tih hriattir leh tur a ni a, thuneitu te chuan a hriattirna chu notice board ah an lo tar ang a. Hriattirnaah chuan an chenna hmun te, an awmna hmun nghet te, sakhaw inlehnaa an thil tih te leh adangte a an tarlang tur a ni. Sakhaw danga inlette chuan hriattirna an thawn hnu ni 21 chhungin, thuneihtute hnenah an nihna hriattir tur leh an thilsawi chu a dik ngei a ni tih finfiah turin an inlan leh tur a ni bawk. (He case WP (Crl) No.123/2023 ah hian Kristiante tan hian  Senior Advocate Siddharth Dav leh AOR Pallavi Sharma an ding a. UP tan Addl Advocate General Garima Prashad dingin India sawrkar tan Attorney General for India R Venkataramani a ding )               -JC Lalnunsanga, AoR (Supreme Court)

Supreme Court-a PIL Thehluh chuan AI leh Deepfake Hman Sualna laka Invehimna tur Dan Siam a Phut

Supreme Court-a PIL Thehluh chuan AI leh Deepfake Hman Sualna laka Invehimna tur Dan Siam a Phut

  • 23/10/2025
  • Admin

Tunhnaiah khan Supreme Court hmaah Public Interest Litigation (PIL) pawimawh tak  Artificial intelligence (AI) laka dan leh licensing pek chhuah dan kimchang taka siam tura Union Sawrkar nawrna thehluh a ni a. He thubuaiah hian a bik takin AI deepfake,video, leh mihring tak tak anga ṭawng thei ang chi te sawi tel a ni. Advocate-on-Record Anilendra Pandey kaltlangin Advocate Aarati Sah chuan a PIL thehluh chu India rama AI hman dan tur dik taka hman theihna tur statutory mechanism Ministry of Electronics and Information Technology (MEITy) leh Department of Telecommunications (DoT) te hnenah thu thlen tur leh siam turin court chu a ngen a ni. An Buaina Ber: PIL chuan India rama AI technology hrang hrang, a bik takin deepfake siam hman theihna tur dan bik hi mamawhna a sang hle a ti a. He thubuaiah hian India chuan ram dang European Union, United States, China, leh Singapore angte angin AI system hman dan tur (statutory mechanism) a la neilo a ti a. Hei hian AI hmanga mimal thil leh thlalak thehdarhte, mi zahawmna ti bawrhbang zawng leh national security thleng nghawngin thu diklo hulhual thehdarhna atan te, mi pawi sawi zawnga thil lo siamte leh khawtlang inremna thlenga a tih buai theih chu a hlauhawm nasa hle a ti a ni. An Tan Chhanna: PIL thehluttu chuan AI  leh deepfake  siam a  lo pung zel hian mimal leh vantlang nun a tichhia a ti a. Tunhnaiah mipui zingah a bik takin milar leh journalist-te beihnaa AI hmanga thil thleng tam tak a awm thu a sawi lang a. Chung zingah chuan Akshay Kumar, Kumar Sanu leh Sudhir Choudhary te leh mi dang tam tak an tel a, heng mite pawh hian High court hrang hrangah AI vangin thubuai an lo thehlut tawh a ni.Chumi bakah chuan platform hrang hrang- Meta Platforms (Facebook, Instagram) leh Google (Youtube) te chuan AI hman dan dik lo chungchanga thubuai thehluhahte hma an la ngailo hi a ngaihven hle tih a sawi tel bawk a ni.  He thubuai hi rorelna sang ber Supreme Court-in ngaihtuah tura thutlukna a siam hi AI khauh zawka  kaltlang pui a ngai hle tih a ti lang chiang a .Court chuan AI laka invehimna dan awm lo hian mihring fundamental rights a tibuai phak leh phak loh tur leh  sawrkar lakah nawr theih a nih leh nih loh tur a ngaihtuah beisei a ni.                   -JC Lalnunsanga(AoR,Supreme Court) 

 Supreme Court chuan Shuats University VC leh Thuneitu dangte chunga UP Sakhua inleh phal lohna dan hnuai FIR thehluh tawhte a Ṭhiat vek

Supreme Court chuan Shuats University VC leh Thuneitu dangte chunga UP Sakhua inleh phal lohna dan hnuai FIR thehluh tawhte a Ṭhiat vek

  • 18/10/2025
  • Admin

Supreme Court chuan ni 17.10.2025 kha  Uttar Pradesh Prohibition of Unlawful Conversion of Religious Act, 2021 hnuaia Sam Higgintonbottom University of Agriculture Technology and Science (SHUATS), Prayagraj Vice Chancellor leh thuneihtu dangten mi tam tak tih luihnaa Christian sakhuaa an inlehtir anga puhna FIR zawng zawng leh a kaih hnawih thil thubuai te chu a thiat vek a. Supreme Court chuan dan te hi mi pawisawi lo te tih buaina hmanrua a ni lo a, thuneituten an duh ang ang a puhna dik lo hmanga mi pawisawi lo te tih buaina tur a ni lo a ti. An buaina chu : Vishnu Hindu Parishah pawl Vice President in ni 15.4.2022 khan FIR Fatehpur ah Kristian mi 35 leh hriat loh mi 20 te lakah Kristiana inleh luih tirna a puhin  FIR a theh lut a.  Ni 14.4.2022 a Evangelical Church of India mi engemaw zat  (90 bawr vel) Maundry Thursday ti a an sawi ni Kristiana inleh luih tirah an puh a ni. Allahabad High Court ah heng thubuai thiah dilna Kristian lam hian an pu lut a, mahse High Court hian an thu thleh luh hi a lo hnawl sak avangin Supreme Court thlen a ni. Supreme Court a argument: Thubuai thehlut tute (Petitioner) lam chuan sakhaw te zawk (Kristian) zing ami an nih thu leh Uttar Pradesh sawrkar chuan nasa taka an zarbuai leh tihthaih thin thu an sawi a. Sawrkar  lamin an puhna tihluihna Kristiana a rual a  inlehtirna  runpui (Mass Conversion) chungchanga an sawi te chu tichiang turin finfiahna  engmah a awm loh thu an sawi. Supreme Court chuan he case hi a ngaih pawimawh avangin sawrkar laipui ukil sang ber R Venkataramani, Attorney General of India  (AG) chu he case a court pui turin a ti a. Dik lo tak mimal zalenna laksak zawnga thubuai siam sak theihna a awm loh laiin sakhaw danga inlet theih lohna dan hi zau taka thlir a ngai tih a sawi. AG chuan Court hnenah chuan tuna FIR te hi cognisable offence (warrant tello a police in rinhlelhte an man theihna) anih thu a sawi a. Finfiahna hrang hrang adhaar card print-na khawl te leh Adhaar card lem chu University huam chhungah hmuhchhuah a nih thu a sawi a. Supreme Court thutlukna chu :  Supreme Court judge pahnih Justice J.B. Pardiwala leh Justice Manoj Misra te Bench te chuan FIR 224/2022 Kotwali Police Station, Fatehpur district a ni 15.02.2022 a ziahluh chu UP Conversion Act hnuaia danin a phut ang a FIR thehlut theituin a thehluh a nih lo a, a tuartu ten FIR thehlut lovin midang in an theh lut zawk avangin heng FIR te hi a thiat. Supreme Court hian  FIR 55/2023 leh FIR 60/2023 te Kotwali Police Station a ziahluh te chu TT Antony thutlukna (Dan kalha chetna pakhata FIR tam tak thehluh chu theihloh a ni) in a huam tel theih avangin a thiat leh ve ve a ni bawk. Thu buai thehluttute leh an puhna te lakkhawm danah a chhuitute rin ngam an ni lo a.  UP Conversion Act hnuaia Section 4 in a huam theih chin a High Court in FIR 538/2023 an sut duh loh chu an ti dik lo tiin Supreme Court chuan  a sawi. Supreme Court chuan SHUATS Vice Chancellor leh thuneitu dangte venhimna thupek chu nikum December kha a lo phalsak tawh a. Case hrang hrang a anmahni manna pawh a lo titawp  hrih tawh a ni. Nikum May thlaa hearing neih a nih chhung khan, UP Religious Conversion dana a then lai chuan India Constitution-a Article 25 (Sakhaw zalenna) chu a kalh a ni tih an sawi bawk. Uttar Pradesh Prohibition of Unlawful Conversion of Religious Act, 2021 hi  chu Constitution kalh a nih leh nih loh  Supreme Court ngaihtuah turin  Citizen for Justice and Peace leh  Jamiat Ulema-i-Hind case-ah te a kal mek a ni. (He case WP (Crl) No.123/2023 ah hian Kristiante tan hian  Senior Advocate Siddharth Dav leh AOR Pallavi Sharma an ding a. UP tan Addl Advocate General Garima Prashad dingin India sawrkar tan Attorney General for India R Venkataramani a ding ).                                                                          -JC Lalnunsanga, AoR (Supreme Court)

Supreme Court chuan Jharkhand Zirtirtu an hna a pe leh a: Hriattirna Mumal  pe lova hremna chuan “Due Process” a Bawhchhia a ti

Supreme Court chuan Jharkhand Zirtirtu an hna a pe leh a: Hriattirna Mumal pe lova hremna chuan “Due Process” a Bawhchhia a ti

  • 16/10/2025
  • Admin

Supreme Court chuan tun hnai khan Jharkhand-a zirtirtute suspend-na chu a ṭhiat a. He thubuai hi Judge pahnih Justices Dipankar Datta leh K.V. Viswanathan khawih niin zirturtu pahnihte chu an chunga original charge a chhan(grounds) tel miahlo in hrem an lo a ni tih an sawi a ni. Court thutlukna hian constitutional principle pawimawh tak a tarlang a — mi tumah hriattirna pek loh leh puhna bik laka inveng theihna hun remchang pek loh chu hremna pek theih an ni lo tih a tarlang a ni.  An buai dan: He thubuaiah hian zirtirtute pathum chu kum 2015 khan intermediate trained teacher atan ruat an ni a, thla engemaw zat hnuah show-cause notice pek niin hetah hian post-na atana mamawh tlem ber 45% mark an hmuh loh avangin appointment an nei thei lo tiha hrilh an ni a. Zirtirtu te chuan, Scheduled Tribe (ST) category member an nih angin, an tan qualifying na chu 40% a ni a, chu aia tam chu an secure a ni tiin an chhang a.Hetianga hrilhfiahna awm chung hian, employer chuan charge thar leh hriat loh a siam a — candidate-te’n 40% an chhut dan chu an vocational marks chu a vaiin a tel lo a ni tih a sawi a ni. Chutiang marks tel lo chuan, thuneitute chuan an percentage chu 40% hnuai lam a ni dawn niin an hnial a. He puhna hi chhanna pe hman lova siamin zirtirtute pahnih service chu kum 2016 khan tihtawp a ni. Zirtirtute chuan Jharkhand High Court hmaah case chu an pu lut a. Single bench chuan an thu chu a pawmpui laiin Division Bench thung erawh chuan an thutlukna chu letling (reverse) sak a ni. Supreme Court Argument: Appellants (zirtirtu) te chuan original show-cause notice-a tarlan loh chhan-a hrem an nih avangin an hna atanga ban an nih hian natural justice leh due process an bawhchhia niin an sawi a. An hnial dan chuan, notified rule hnuaia mark tling lo chu hlawhtling taka an sawifiah hnuah (ST candidate-te tan 40%) calculation neih dan chungchanga charge danglam, “unstated charge” avanga hrem theih an ni lo tih an sawi tel bawk a ni. Respondent-te chuan appellant-te chu vocational marks an paih chhuah chuan norms hman tur hnuaiah an tling lo tih an sawi a. Supreme Court Thutlukna: Supreme Court  chuan zirtirtu te chu an tlin lohna(ineligibility) thar chhanna tur hun remchang an neih loh avangin (vocational marks tel lo atanga chhut) an service ṭ ṭhiahna order chhuah chu dan angin a tling lo tih a sawi a. Court chuan zirtirtute chu an post-ah a dah leh a, an service chu December 2015-a an ruat hmasak ber atanga chhunzawm chho zel anga ngaih an nih tur thu a puang a. Chu bakah chuan hlawh leh seniority hlawkpuina kimchang tak an dawng thei a. Amaherawhchu ,an zirtir loh hun chhung chu promotion tan experience-ah a chhiar tel dawn lo tih a sawi tel a ni.  (He case Civil Appeal No. 11748,11749 leh 11750 OF 2025 ah hian Appellant tan hian  Mr. Binod Singh, Adv. Ms. Sangeeta Singh, AOR an ding a. Respondent tan Mr. Syed Uruj Abbas, A.A.G. Mr. Rajiv Shankar Dvivedi, Adv. Mr. Shantanu Sagar, AOR Mr. Anil Kumar, Adv. Mr. Gunjesh Ranjan, Adv. Mr. Niket Nalin, Adv. Mr. Manoneet Dwivedi, Adv. Mr. Abhishek Kumar Gupta, Adv. Mr. Jayesh Gaurav, Adv. Ms. Diksha Ojha, Adv. Mr. Ishwar Chandra Roy, Adv. Mr. Farrukh Rasheed, AOR an ding a ni).        -JC Lalnunsanga(AoR, Supreme Court)

Supreme Court chuan NCR-ah Green Firecrackers Hman a Phalsak

Supreme Court chuan NCR-ah Green Firecrackers Hman a Phalsak

  • 16/10/2025
  • Admin

Supreme chuan October ni 15, 2025 khan National Capital Region (NCR)-a halpuah khapna chu a ti ziaawm(limit) a, Diwali kutpui neih chhunga green firecracker hman leh hralh a phalsak bawk a ni. He thutlukna hi Chief Justice B.R. Gavai leh Justice K. Vinod Chandran siam niin a hmaa halpuah khap burna aṭanga inthlak danglamna nasa tak a ni. Supreme court zawhna bulpui ber pakhat chu NCR chhunga halpuah khap tlatna chu tihreha green firecrackers, boruak ti bawlhhlawh tlemtu chu hman phalsak a nih zawk theih nan tih a ni a, phal anih chuan. He thubuai hi hun rei tak chhung NCR-a boruak bawlhhlawh chungchanga mehta case, April 3, 2025 khan judge pahnih bench chuan kum khat chhung zet halpuah chhuak zawng zawng khap tlat a siam a — green pawh telin. A hnuah Union sorkar, Delhi sorkar leh firecracker siamtute chuan dilna eng emaw zat an thehlut a, chu thupek chu Diwali hun chhung bik atan chawlh hahdam an dil a ni. Court hmaa thubuai awmte :Union of India tana ding solicitor general chuan mipuiten an kutpui lawm thei turin “balanced approach” hman a ngai a ni tiin a sawi a. Union leh NCR States (Delhi, Haryana, leh Rajasthan) te chuan green crackers,  National Environmental Engineering Research Institute (NEERI) in a pawmpui leh Petroleum leh Explosives Safety Organization (PESO)-in license a pek chauh phalsak turin an rawt ta a ni. Halpuah siamtute aiawha ding Senior Advocate K. Parameshwar chuan April 2025-a blanket ban khan kum 2018-a thutlukna siam Arjun Gopal v. Union of India-a regulated condition hnuaia green crackers hralh leh hman phalsak a nih thu chu a kalh a, chu. Industry chuan Neeri-a kaihhruaina nena inmil, thianghlim zawk siam a nih thu leh, a bik takin he seasonal trade-a innghat hnathawk tenau leh hnuaihnung zawkte tan chuan sum leh pai lamah a tichhe nasa hle tih a sawi tel bawk a ni. Senior advocate Aparajita Singh, amicus curiae chuan green cracker lem hralh a nih loh nan a vaukhân a, dik lo taka eco-friendly anga in tarlang thin an awm thu a sawi a, chutih rualin barium leh lead ang  chemical khap a awm bawk. Random testing leh dan bawhchhia te chunga hremna khauh tak pek a nih theih nan a ngen bawk a ni. Air quality indices (AQI) chuan kum 2014 leh 2018 inkar khan hetiang khapna tho hi kaltlang pui a nih laiin hmasawnna lian tham a nei lo tih a tarlang a. Court chuan halpuah khapna hi “temporary and test case” anga tihtawp a rel ta a, Arjun Gopal-a an lo kaltlang pui tawh angina a tehna leh phal chin tawk khauh tak hnuaiah green firecrackers hman phal a ni ta a ni.        -JC Lalnunsanga (AoR, Supreme Court)

Supreme Court In Siaha DC Kal Ta IAS Bhupesh Chaudhary-In Mizoram Sawrkar A Khinna A Hnawlsak

Supreme Court In Siaha DC Kal Ta IAS Bhupesh Chaudhary-In Mizoram Sawrkar A Khinna A Hnawlsak

  • 05/08/2025
  • JC

Siaha DC kal ta Bhupesh Chaudhary, IAS chuan WP(C) No.39 of 2022 a  Gauhati High Court Aizawl Bench in ni 28, October 2024-a puang chu lungawi lovin Supreme Court hmaah a appeal tum thum ngaihtuah a nih hnuin Supreme Court chuan a hnawl sak. High court  a zualko chhan ber chu  Chief Secretary kaltlanga ACB thehluh preliminary inquiry report behchhanin thubuai (proceedings) Mizoram Lokayukta-in direct in a kalpui lo tih leh Pu C Lalsawta Chairperson, Lokayukta chu a qualify lo leh a unaupa Pu Lalnunmawia Chuaungo, Chief Secretary avanga duhsakna changah a puh a ni. An Buaina Bul : Thubuai thehluttu/Petitioner leh a nupui hi IAS officer niin, an pahnih hian AGMUT Cadre 2014 batch an ni a. Kum 2018 ah Mizoramah kum thum chhung thawk turin an lo sawn a. Mizorama a awm chhung hian Deputy Commissioner, Siaha hna a chelh a ni. Thubuai thehluttu hi Delhi-a a haw hnuin , a thlaktu DC chuan  ni 15 March, 2021 khan Chief Secretary hnenah Siaha DC kal ta chuan sum a hmandanah felhlel a awm thu a hriattir a. Chumi behchhan chuan Chief Secretary chuan Anti-Corruption Bureau(ACB) chu chhui chiang turin a hriattir a. ACB chuan Preliminary Inquiry Report chu siamin Mizoram Lokayukta chuan thubuai MLC No.34 of 2021 chu a ziaklut ta a ni. Thubuai thehluttu Mizoram Lokayukta in an puhna  leh in sawifiah tura an tihna hrang hrangte chu a hnuaia ziah ang hian a ni:  |   | Tihchingpen Dan | Sum chinpen zat | 1.       | Invoice tel lovin bolero pahnih a la. Registration number chu lirthei dangte nen a inmil a. Bolero pakhat chu procedure awm lova lei a ni. Voucher lem hmangin Rs.4.8 Lakhs lakchhuah a ni bawk. | Rs. 14,00,000/- | 2.       | HDFC-ah account thar a hawng a. Funds a ruka transfer niin account khar hmain lakchhuah a ni. Rs.42.82 lakh voucher lem hmangin lakchhuah a ni. | Rs.21,76,435/- | 3.       | Cartridge 263 lei a ni a; 113 chauh hmuh a ni. Cartridge 67 Rs.5,49,030/- man zat chu a lem tih hmuhchhuah a ni. Lei dan kalphung zawm a ni lo. | Rs.20,00,000/- | 4.       | Register 3165 lei a nih thu an sawi a; Stock-ah hmuh tur engmah a awm lo. Voucher lem hman a ni a. Rs.4,59,030/- chu a lem a ni tih chhui chhuah a ni. | Rs.5,82,000/- | 5.       | True Nat leina a sum chingpen | Rs.20,02,240/- Mizoram Lokayukta Act, 2014 hnuaia Section 19(3) behchhan chuan petitioner chu inlan tura koh a ni a.  Hetah hian mimal emaw a aiawh kaltlanga inlan turin koh a ni a, ziak emaw thuin insawifiahna(written statement) thehlut turin an ti bawk a ni. Hetih a nih lai hian thubuai thehluttu chuan Siaha DC kal ta atangin insawifiahna mumal a siam theih nan document kimchang chu a dil a. Chief Secretary hnenah hetiang bawk hian dilna a lo thehlut a. Amaherawhchu, DC Siaha chuan Mizoram Lokayukta hnenah thehluh a nih vek tawh thu a lo hrilh a. March ni 23, 2022 khan thubuai thehluttu (Siaha DC kal ta) chu Mizoram Lokayukta hmaah inlanin Preliminary Inquiry Report chu a dil ta a. A dilna chu ngaih pawimawh sak lovin ni April ni 20, 2022 ah a insawifiahna chu thehlut turin an hrilh leh a. Hemi a nih tak avang hian WP(C) No. 39 of 2022 chu thehlutin Mizoram Lokayukta Act,2014 hnuaia section hrang hrangte chu a challenge ta a. ACB siam Preliminary Inquiry Report leh Mizoram Lokayukta Case No. MLC No.34 of 2021 chu thiat turin court-ah hian a  thehlut tel nghal bawk a ni. Court hmaa a tanchhan ber chu Mizoram Lokayukta in Chief Secretary kaltlanga ACB thehluh preliminary inquiry report behchhanin thubuai(proceedings) a kalpui theih  lo tih leh thubuai thehluttu hian a insawithiamna (defence) a thehluh hmain report copy pek a ni lo tih te a ni a. Lokayukta Chairperson chu dan hremi a nih loh avang leh a unaupa Chief Secretary nih laia ruat a nih avangin duhsak uchuak tiin a puh bawk.  Arguments: Petitioner chuan Mizoram Lokayukta Act, 2014 section 19(1) hnuaiah chuan Lokayukta chuan complain kalpui tur chu amah ngeiin inquiry wing emaw, authorized agency hmangin preliminary inquiry order  siam turin thu a pe tur a ni a ti a. Amaherawhcu, he thubuaiah hian Lokayukta chuan Chief Secretary thupek angin Anti-Corruption Bureau (ACB)-in preliminary inquiry report a thehluh kaltlangin thubuai a awrh tir a, petitioner chuan chutiang lam hawi chu Lokayukta ngei aṭanga lo chhuak a nih loh avangin dan kalh a ni a ti a. Chief Secretary chu Mizoram Lokayukta Act, 2014 laka mi hrang Section 19(1) hnuaiah Preliminary Inquiry/Investigation tan turin thuneihna a neilo a ti a. Petitioner chuan Section 19(3) chuan thubuai ngaihtuah a nih hma hian insawifiahna hun remchang pek a ngaih thu a sawi a, chutah chuan preliminary inquiry report inpek lawk pawh hi a tel a ti a ni. He report hi petitioner hnenah pek a nih loh avangin he thubuai an kaltlangpui dan chu Mizoram Lokayukta chuan dan an bawhchhia an ti a ni. Petitioner chuan Mizoram Lokayukta Act, 2014 hnuaia judicial member-te tana eligibility criteria chu diklo tiin dan nihphung pangngai(judicial standard) din tawh nen a inmil lo tih a sawi a. Section 3(3)(b) an thlak danglam(amend) tak chuan high court judge ni thei tura tling tawk emaw dan leh hrai leh court rorel dana tawnhriat ngah tawh takte chu Chairperson atan ruat theih an nih thu a sawi a. Chutih lai chuan Lokpal and Lokayuktas Act, 2013 chuan Supreme Court-a Judge emaw High Court-a Chief Justice ni thin emaw ni mekte hi Chairperson  an ni thei a ti  a. Chutiang bawkin Tribunal (Conditions of Service) Rules, 2021-ah pawh hian judicial experience nasa tak a ngai a-High Court Judge emaw District Judge kum sawm chhung nih tawhte tan chauh  he dinhmun hi chelh theih a ni. Petitioner chuan Mizoram Lokayukta Act, Post-2016 Amendment chuan mimal non-judicial emaw administrative hnuhma nei lo te chu Chairperson hna thawk turin a phalsak a ti a. Tuna ni mek Pu C Lalsawta chuan law lam thiamna nei lo a. He thubuaiah hian intan bikna leh thuneihna hmang diklo a awm tiin court ah a tang a. Mizoram Lokayukta lam chuan Mizoram Lokayukta Act, 2014 section 19(1) hnuaiah chuan Lokayukta chuan suo motu emaw, complain behchhanin preliminary inquiry nei turin inquiry wing, investigating agency emaw ACB hnenah thu a pe thei a ni a ti a. Preliminary inquiry report thehluh a nih hnuah Lokayukta chuan finfiahna a awm tawk nia a hriat chuan Section 19(3) hnuaiah a kaltlang pui thei a. ACB report atanga Lokayukta thiltih hian petitioner dikna chanvo a tihbuai loh thu tiin an tang a. Mizoram Lokayukta  lam chuan Mizoram Lokayukta Act, 2014 kum 2016-a thlak danglam(amendment) chu  Chairman, a hun laia Chief Secretary unaupa ruatna siam nana siam that a nih thu chu  thu dik lo tiin a sawi a . Chairperson ruatna chu Mizoram Lokayukta Act, 2014 hnuaiah khauh takin kalpui a nih thu a sawi. Section 4 hnuaia Search Committee leh Selection Committee din hnua uluk taka ngaihtuah a nih hnua ruat a ni a. Justice Ujjal Bhuyan-a kaihhruaina hnuaiah search committee chuan ni August ni 18, 2018 leh ni September ni 15, 2018 khan mimal tling tawkte chu an sawi ho a. Selection Committee ah  Chief Secretary (Chairman), Justice N. Kotiswar Singh (Judge, Gauhati High Court, Chief Justice-in a ruat) leh Mizoram Legislative Assembly Speaker-te  thu khawm chuan ni December ni 3,2018 leh February ni 8 leh ni 9,2019-ah te Pu C. Lalsawta chu Chairperson atan an ruat a, a unaupa avanga duhsak bikna a awm loh thu court ah an sawi.  High Court Thutlukna: Aizawl Bench, Justice Devashis Baruah leh Justice Mridul Kumar Kalita te thutna bench chuan Bhupesh Chaudhary in Mizoram Lokayukta a khinna WP(C) No.39 of 2022, Bhupesh Chaudhary Vs State of Mizoram & 4 Ors chu a thutlukna hi ni 28, October 2024 a chhuak hmangin a hnawl a. High Court chuan Mizoram Lokayukta Act, 2014 section 19 hnuaiah chuan Lokayukta chuan suo motu emaw, complain a dawn veleh preliminary inquiry nei tura thupek thuneihna a nei tih a sawi a. Chu thubuai chu kalpui chhunzawm emaw khar emaw a rel thei a, a kal zel chuan a chhui chianna wing emaw, authorized agency emaw ACB kaltlangin preliminary inquiry a tih tir thei a, chu chuan prima facie-a thubuai a awm leh awm loh thu a rel thei a ni a ti. He case WP(C) No.39 of 2022, Bhupesh Chaudhary Vs State of Mizoram & 4Ors-ah hian Petitioner tan hian Senior Advocate Anshuman Bora, P.N Goswami, Adv te an ding a. Mizoram Lokayukta tan Mizoram Lokayukta Special Public Prosecutor JC Lalnunsanga dingin sawrkar aiawhin Linda L.Fambawl a ding. Supreme Court-ah Hearing: Petitioner chuan Gauhati High court Aizawl Bench thutluknaah chuan lungawi tawk lovin rorelna sang zawk Supreme Court-ah chuan a appeal a. He case hi Special Leave Petition(Civil) Diary No(s).29822 of 2025 anga ziahluh a ni. He case appeal hi ni 3, 22, 28 July leh August ni 4, 2025 ah te Justice Sanjay Karol leh Justice Prashant Kumar-te thutna bench chuan he thubuai hi an ngaihtuah a. Hun engemaw chen an inhnial hnuah court chuan he thubuai hi hnawl (dismiss) a tum  laiin Petitioner ukil Devadatt Kamat, Sr. Adv. chuan inhnukdawk(withdraw) a dil a. Thubuai hnawlna order chu chhiar chhuah(dictate) mek ni mah se, inhnukdawkna chu a phalsak a. Court chuan thubuai chu thubuai thehluttu a inhnukdawk avangin a hnawl ta a ni. He case Special Leave Petition(Civil) Diary No(s).29822 of 2025, Bhupesh Chaudhary Vs State of Mizoram-ah hian Petitioner Ukil hi Devadatt Kamat, Sr. Adv a ni a. Mizoram Lokayukta tan hian JC Lalnunsanga  leh  Mizoram sawrkar tan hian Anando Mukherjee a ding a ni(www.jclalnunsanga.in).